Nhiều người có tài sản ở nhiều nơi khác nhau nên khi để lại di chúc thường người dân sẽ không biết nên công chứng di chúc đó ở đâu. Do đó, chúng tôi sẽ giải đáp vấn đề này thông qua bài viết sau đây.

Thứ nhất, Di chúc có bắt buộc công chứng, chứng thực không?

Hình thức của di chúc bắt buộc phải được lập thành văn bản và chỉ có một trường hợp duy nhất được lập di chúc miệng là khi tính mạng của người để lại di sản bị đe doạ và không thể lập di chúc.

Trong trường hợp đó, di chúc miệng cũng phải đáp ứng các điều kiện về di chúc hợp pháp và phải được công chứng, chứng thực trong thời hạn 05 ngày sau khi người có di sản thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt người làm chứng.

Do đó, với di chúc bằng văn bản thì căn cứ Điều 628 Bộ luật Dân sự năm 2015, di chúc bằng văn bản sẽ gồm các hình thức sau đây: Không có người làm chứng, có người làm chứng, có công chứng, có chứng thực.

Di chúc có thể được công chứng hoặc chứng thực. Và việc công chứng, chứng thực di chúc không phải yêu cầu bắt buộc để xem xét một bản di chúc có hiệu lực pháp luật. Di chúc có hiệu lực khi đáp ứng các điều kiện sau đây:

– Điều kiện về người lập di chúc: Tinh thần người này minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc và không bị ai đe doạ, cưỡng ép hay lừa dối. Riêng người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi lập di chúc thì phải sử dụng hình thức là bằng văn bản và được cha, mẹ/người giám hộ đồng ý về việc lập di chúc này.

– Nội dung và hình thức của di chúc: Không vi phạm điều cấm, không trái đạo đức xã hội và không trái quy định của luật.

Riêng trong trường hợp đặc biệt là người bị hạn chế về thể chất hoặc không biết chữ mà lập di chúc thì di chúc này phải là di chúc bằng văn bản, có công chứng/chứng thực và có người làm chứng.

Như vậy, tổng hợp các quy định nêu trên, pháp luật Việt Nam không bắt buộc di chúc phải công chứng, chứng thực, trừ trường hợp đó là di chúc miệng hoặc là di chúc của người bị hạn chế về thể chất hoặc không biết chữ và được người làm chứng lập thành văn bản thì phải có công chứng hoặc chứng thực.

Thứ hai, tài sản ở nhiều nơi khác nhau thì đến đâu để công chứng di chúc?

Khi một người có nhiều tài sản ở nhiều tỉnh và muốn công chứng di chúc của mình, pháp luật không quy định rõ nơi cụ thể để thực hiện công chứng này. Người lập di chúc có quyền lựa chọn một tổ chức hành nghề công chứng để tiến hành thủ tục này, không phụ thuộc vào nơi cư trú hay nơi có tài sản. Luật Công chứng năm 2014 quy định rằng công chứng viên của tổ chức hành nghề công chứng chỉ được tiến hành công chứng các hợp đồng và giao dịch liên quan đến bất động sản trong phạm vi tỉnh hoặc thành phố trực thuộc trung ương nơi tổ chức hành nghề công chứng đặt trụ sở. Tuy nhiên, quy định này không áp dụng cho việc công chứng di chúc, các văn bản từ chối nhận di sản là bất động sản, và văn bản ủy quyền liên quan đến việc thực hiện các quyền đối với bất động sản.

Cụ thể tại Điều 42 Luật công chứng năm 2014 quy định: “Công chứng viên của tổ chức hành, nghề công chứng chỉ được công chứng hợp đồng, giao dịch về bất động sản trong phạm vi tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương nơi tổ chức hành nghề công chứng đặt trụ sở, trừ trường hợp công chứng di chúc, văn bản từ chối nhận di sản là bất động sản và văn bản ủy quyền liên quan đến việc thực hiện các quyền đối với bất động sản”.

Vì vậy, khi một người có yêu cầu công chứng bản di chúc của mình và có nhiều tài sản ở nhiều tỉnh, người đó có quyền lựa chọn bất kỳ một tổ chức hành nghề công chứng để thực hiện thủ tục này, không phải bắt buộc thực hiện công chứng ở một nơi cụ thể hoặc trong phạm vi nào. Điều này cũng áp dụng cho tài sản là bất động sản.

Thứ ba, có được công chứng di chúc tại nhà hay không?

Theo quy định tại Khoản 1, Điều 56 của Luật Công chứng năm 2014, người lập di chúc phải tự mình yêu cầu công chứng di chúc và không được ủy quyền cho người khác yêu cầu công chứng di chúc thay mình. Thêm vào đó, việc công chứng di chúc phải được thực hiện trực tiếp tại trụ sở của tổ chức hành nghề công chứng mà người lập di chúc đã lựa chọn. Vì vậy, người lập di chúc có yêu cầu công chứng phải tự mình đến trụ sở của tổ chức hành nghề công chứng mà họ đã chọn để yêu cầu công chứng di chúc và không được ủy quyền cho người khác thực hiện việc này.

Tuy nhiên, không phải trường hợp nào cũng yêu cầu thực hiện công chứng di chúc tại trụ sở của tổ chức hành nghề công chứng. Pháp luật cũng đã quy định về những trường hợp người yêu cầu công chứng di chúc có thể được thực hiện ngoài trụ sở của tổ chức hành nghề công chứng do các lý do không thể đến trụ sở của tổ chức hành nghề công chứng để làm thủ tục công chứng. Các trường hợp cụ thể bao gồm:

– Người yêu cầu công chứng di chúc là người già yếu.

– Người yêu cầu công chứng di chúc không thể tự đi lại được.

– Người yêu cầu công chứng di chúc đang bị tạm giữ, tạm giam, hoặc đang thi hành án phạt tù. Khi người yêu cầu không có khả năng ra khỏi nơi tạm giữ, tạm giam hoặc trại giam để đến trụ sở công chứng, công chứng viên có thể đến địa điểm đó để thực hiện công chứng di chúc.

– Người yêu cầu công chứng di chúc có lý do chính đáng khác không thể đến trụ sở của tổ chức hành nghề công chứng. Trường hợp đặc biệt, khi người yêu cầu có lý do khách quan và hợp lý không thể đến trụ sở công chứng, công chứng viên có thể đến địa chỉ được chỉ định để thực hiện công chứng di chúc.

Trong những trường hợp này, người yêu cầu công chứng di chúc có thể yêu cầu thực hiện công chứng di chúc tại nơi khác ngoài trụ sở của tổ chức hành nghề công chứng. Tuy nhiên, để thực hiện công chứng di chúc tại nhà, người yêu cầu phải xin phép và được sự đồng ý của cơ quan, tổ chức công chứng. Quyết định cuối cùng về việc công chứng di chúc tại nhà sẽ được dựa trên các yếu tố và điều kiện cụ thể của từng trường hợp.

Thứ tư, di chúc đã lập có thay đổi được không?

Di chúc là văn bản thể hiện ý muốn để lại tài sản của mình cho người khác sau khi mình qua đời (căn cứ Điều 624 Bộ luật Dân sự năm 2015). Do đó, hiện nay cha mẹ thường không thực hiện tặng cho luôn tài sản của mình (nhà, xe…) cho con mà thường lập di chúc. Khi đó, sau khi cha mẹ chết con mới được sở hữu, quản lý, định đoạt phần tài sản cha mẹ để lại.

Và không ít trường hợp mặc dù đã lập di chúc nhưng sau đó đổi ý như muốn bổ sung thêm tài sản để lại cho con, muốn bổ sung thêm người hưởng di chúc, truất quyền hưởng di chúc của một trong số những người con… Vậy liệu có thực hiện được điều này không khi di chúc đã được lập rồi?

Theo quy định tại khoản 1 Điều 640 Bộ luật Dân sự năm 2015: “1. Người lập di chúc có thể sửa đổi, bổ sung, thay thế, huỷ bỏ di chúc đã lập vào bất cứ lúc nào”.

Theo quy định có thể thấy, sau khi lập di chúc, cha mẹ hoàn toàn có thể thay đổi di chúc khác hoặc sửa đổi di chúc đã lập vào bất cứ lúc nào.

Đồng nghĩa, sau khi lập di chúc để lại đất cho con, cha mẹ có thể thay đổi nội dung di chúc bất cứ lúc nào vào bản di chúc mới thì các bản di chúc trước đó sẽ bị huỷ bỏ.

Khách hàng có thể tìm hiểu thêm các vấn đề liên quan đến tại đây: